|
Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts. |
Craniosacraal therapie is een alternatieve behandeling die haar naam ontleent aan het craniosacraal systeem van de mens. Via zachte aanraking wordt een beroep gedaan op het zelfherstellend vermogen van het lichaam. Craniosacraal therapie is ontstaan vanuit de osteopathie.
De theorie achter craniosacraal therapie, de genoemde flexibiliteit van schedelhechtingen en het bestaan van een ‘craniosacraal ritme’, is omstreden en niet wetenschappelijk bewezen. Wel zijn er veelbelovende onderzoeken gedaan naar de effectiviteit van de behandeling bij pijnklachten en lagere urineweg symptomen. Aanvullend onderzoek is nodig.
Craniosacraal therapie is een ongereguleerde alternatieve therapie. Het gebrek aan toezicht biedt therapeuten de gelegenheid om handelingen, naar eigen inzicht, te wijzigen of toe te voegen. Manipulaties van de hals en wervelkolom kunnen gevaarlijk zijn bij kinderen en mensen met een zwakke gezondheid en worden ten strengste afgeraden. In principe maken deze manipulaties geen onderdeel uit van craniosacraal therapie, maar zijn ze, mede door het gebrek aan regulatie, wel eens uitgevoerd onder deze naam. Daarom is voorzichtigheid geboden, met name bij met baby's en (jonge) kinderen.
Toepasbaarheid
Het doel van craniosacraal therapie is om het lichaam zoveel mogelijk te laten functioneren zoals het bedoeld is, en het stimuleren van het zelfherstellend vermogen door middel van lichte aanraking.
Craniosacraal therapie wordt toegepast bij veel uiteenlopende klachten:
- Leer-, gedrags- en concentratieproblemen, zoals ADHD.
- Migraine, hoofdpijn, sinusitis, tinnitus.
- Chronische vermoeidheid.
- Slaapstoornissen.
- Aangezichtspijn.
- Psychische klachten, stress, burn-out.
- Chronische klachten zonder aanwijsbare oorzaak.
- Bekkenbodemklachten en lagere urinewegsymptomen.
- Klachten van het bewegingsapparaat: rug-, nek- en schouderklachten, RSI, whiplash.
De behandeling
In het zogenaamde 10 stappen protocol worden, in een logische opbouw, de belangrijkste plaatsen van het craniosacraal systeem behandeld. Er wordt getracht de verharding van het bindweefsel te verzachten, door middel van lichte aanraking en het uitoefenen van zachte druk. Door de diepe ontspanning die daarbij ontstaat, kunnen ook de lagen die met een verharding te maken hebben worden behandeld. Deze verhardingen zijn, volgens de theorie, mogelijk verantwoordelijk voor het voortbestaan van klachten.
Tijdens de behandeling kunnen verschillende sensaties, zoals warmte, kou, spanning en ontspanning, worden waargenomen. Soms komen er herinneringen naar boven die gepaard kunnen gaan met het vrijkomen van emoties. Het lichaam kan tijdens de behandeling spontaan een bepaalde houding aannemen of bewegingen maken.
Risico's en controverse
Ongereguleerde alternatieve therapieën, zoals craniosacraal therapie, kunnen gevaarlijk zijn. Er wordt immers geen of onvoldoende toezicht op gehouden. Therapeuten kunnen handelingen wijzigen of toevoegen naar eigen inzicht. Zo overleed in 2007 een baby na manipulaties van de nek en wervelkolom door een craniosacraal therapeut, tevens fysiotherapeut. Dr. Karin Verlaat, kinderarts Radboud UMC, legt uit wat er niet deugt aan deze manipulaties: "Door de kin op de borst wordt de adem bij zo'n baby afgeklemd, en de druk op de nekwervels kan hartritmestoornissen en ademhalingsstoornissen veroorzaken, speciaal bij baby's en jonge kinderen." Verlaat zegt dat deze speciale techniek (die niet tot het gewone repertoire van de craniosacraal therapie behoort) onvoorwaardelijk af te raden is. "Zo'n diepe buiging van de wervelkolom en de nek is gevaarlijk".
Beoefenaars van alternatieve therapieën, zoals craniosacraal therapie, kunnen onbewezen gezondheidsclaims doen, met ongewenste gevolgen. Bij levensbedreigende of ernstige ziektes is het van belang dat de patiënt in eerste instantie reguliere medische zorg krijgt aangeboden.
De theorie achter craniosacraal therapie, de genoemde flexibiliteit van schedelhechtingen en het bestaan van een 'craniosacraal ritme', is omstreden en niet wetenschappelijk bewezen.
Verschillende zorgverzekeraars in Nederland, waaronder de CZ Groep en Menzis, kennen geen vergoeding (meer) voor craniosacraal therapie.
Wetenschappelijk onderzoek
Dr. John E. Upledger en Ernest W. Retzlaff stelden een onderzoeksteam samen om de vermeende puls ('craniosacraal ritme') te onderzoeken en Dr. Sutherland's theorie van schedelbotbeweging verder te bestuderen. Ze publiceerden de resultaten, die zij interpreteerden als ondersteuning voor zowel het concept van schedelbotbeweging als het concept van een 'craniosacraal ritme'. Latere onafhankelijke beoordelingen van deze onderzoeken concludeerden dat ze geen goed bewijs leverden voor het bestaan van de voorgestelde schedelbotbeweging.
Medisch onderzoek heeft tot op heden (2022) niet uitgewezen dat craniosacraal therapie een gezondheidsvoordeel oplevert bij al de in dit artikel genoemde mogelijke toepassingen.
Bij wetenschappelijk onderzoek naar het toepassen van craniosacraal therapie bij lage rugpijn, nekpijn is de effectiviteit veelbelovend. Ook bij patiënten met chronische pijn blijkt craniosacraal therapie significante verbetering van pijn en functie op te kunnen leveren, waarvan het effect zes maanden kan aanhouden.
Net als veel andere alternatieve geneeswijzen, gaat craniosacraal therapie ervan uit dat een (onverklaarbare) pijn of ziekte veroorzaakt kan worden door energie- of vloeistofblokkades die kunnen worden opgeheven door fysieke manipulatie. Dit is niet wetenschappelijk bewezen.
Craniosacraal systeem
Het craniosacraal systeem van de mens bestaat uit de schedel (cranium), het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg) tot en met het heiligbeen (sacrum). Het centrale zenuwstelsel wordt omhuld door de hersen- en ruggenmergvliezen. Het buitenste harde vlies heet de dura mater. Dit harde hersenvlies zorgt ervoor dat de hersen- ruggenmergvloeistof (liquor), niet weg kan lekken. Het craniosacraal systeem is een onderdeel van het bindweefselsysteem.
Craniosacraal ritme
De Amerikaanse osteopathisch arts, Dr. John Upledger, ontdekte begin jaren '70, een voor hem onbekend ritme. Upledger noemde dit het 'craniosacraal ritme', ook wel de 'primaire ademhaling' genoemd. Volgens Upledger vindt de voeding van hersenen en ruggenmerg plaats door het ritmisch verversen van de hersenvloeistof. Het ritme ontstaat door een pompsysteem diep binnenin de hersenen. Via de schedelbotten, de wervelkolom en het stuitje beweegt het ritme golvend door het lichaam.
Verversing van de hersenvloeistof is van vitaal belang voor het goed functioneren van het centrale zenuwstelsel. Volgens Upledger kan de beweging worden waargenomen aan de schedel en staat door het bindweefsel (de fascia) in contact met het hele lichaam. Hierdoor is de beweging uiteindelijk ook voelbaar in de rest van het lichaam. Voor het 'craniosacraal ritme' is het belangrijk dat er geen belemmeringen zijn, aldus Upledger. Deze theorie is niet wetenschappelijk bewezen.
Bindweefsel
Een belangrijke ontdekking is het belang van de functie van het bindweefsel en de invloed daarvan op ons functioneren. Ons lichaam bestaat voor 25% uit bindweefsel, alle structuren in ons lichaam zijn hierdoor met elkaar verbonden. Dit bindweefsel kunnen we ons voorstellen als een cocon die onze schedel, ruggenmerg, organen, botten, spieren, gewrichten, bloedvaten en zenuwen omhult, steunt en verbindt.
Bij een trauma of ziekte zal ons lichaam in eerste instantie zelf proberen te herstellen. Afhankelijk van de ernst, hebben we daar medische zorg, therapie en tijd voor nodig. Ook emotionele trauma’s komen we, na een bepaalde tijd, weer te boven. Het trauma is dan deel geworden van onze geschiedenis.
Soms is het trauma zo groot of het zoveelste op een rij, dat genezing of herstel lang kan duren of zelfs uitblijft. In die situatie kan ons lijf overgaan op een tweede mogelijkheid: het zo efficiënt mogelijk 'inkapselen', waardoor een 'litteken' ontstaat. Dit litteken zorgt voor verharde plaatsen in het bindweefsel die vervolgens de balans verstoren. Klachten kunnen zich acuut of geleidelijk voordoen op de plek waar een verstoring zit, en kunnen zich ook op een hele andere plek in het lichaam openbaren. Volgens craniosacraal therapeuten is het 'craniosacraal ritme' op deze 'verharde' plaatsen minder voelbaar.
Geschiedenis
Craniosacraal therapie vindt zijn oorsprong in de osteopathie ontwikkeld door de Amerikaanse medicus Dr. Andrew T. Still (1828-1917). De Amerikaanse osteopaat Dr. William G. Sutherland (1873-1954) breidde het uit tot craniale osteopathie. Sutherland is verantwoordelijk voor de meeste technieken die tegenwoordig nog worden gebruikt. Hij heeft het belang van het craniosacraal systeem onderkend en onderwezen rond de jaren '40. Het werd verfijnd en gecodificeerd door zijn student Harold Magoun in de jaren '50 en door hem onderwezen aan Dr. John E. Upledger in de late jaren '60.
Upledger ontwikkelde het tot wat hij craniosacraal therapie noemde. In de jaren '80 vond er een revival plaats door zijn werk. Upledger vergeleek craniosacraal therapie met craniale osteopathie en schreef: ‘Dr. Sutherland's ontdekking met betrekking tot de flexibiliteit van schedelhechtingen, leidde tot het vroege onderzoek achter craniosacraal therapie. Beide benaderingen beïnvloeden de schedel, het heiligbeen en het stuitbeen, daar houden de overeenkomsten op.
Van 1975 tot 1983 werkten Dr. John E. Upledger en neurofysioloog en histoloog Ernest W. Retzlaff aan de Michigan State University als klinische onderzoekers en professoren.