Мы используем файлы cookie.
Продолжая использовать сайт, вы даете свое согласие на работу с этими файлами.

Successieoorlog

Подписчиков: 0, рейтинг: 0
Niet te verwarren met secessieoorlog.
Lodewijk XIV van Frankrijk roept na de dood van Karel II van Spanje zijn neef Filips van Anjou uit tot de nieuwe koning van Spanje (november 1700). Dit leidt tot de Spaanse Successieoorlog (1701–1714).

Een successieoorlog is een gewapend conflict tussen twee of meer individuen over de erfopvolging van een overleden of afgezette monarch. De rivalen worden doorgaans gesteund door facties binnen het vorstelijk hof. Buitenlandse mogendheden interveniëren soms door zich met een bepaalde factie te verbinden, waardoor de oorlog kan escaleren.

Analyse

Terminologie

In de geschiedschrijving en literatuur kan een successieoorlog ook wel omschreven worden als een opvolgingskwestie, broederstrijd, troonstrijd, dynastieke twisten of eender welke combinatie van deze termen. Geen van deze termen hoeft echter noodzakelijk een gewapend conflict te betekenen en kan ook worden opgelost zonder dat dit escaleert tot open oorlogsvoering. Successieoorlogen worden ook vaak burgeroorlogen genoeg, terwijl het in feite een conflict was binnen het vorstenhuis of de bredere aristocratie waarin burgers meegesleurd werden. Dit maakt de term 'burgeroorlog' vaak verkeerd of misleidend.

Elementen

Om Holland te erven trouwde Ada snel met Lodewijk voordat haar vader was begraven, waarmee de Loonse Oorlog begon.

Een successieoorlog is een type burgeroorlog dat draait om troonstrijd: een conflict om de heerschappij in een monarchie. Een successieoorlog kan ontstaan nadat (of soms al voordat) een algemeen erkend heerser over een bepaald gebied komt te overlijden (soms zonder (wettige) nakomelingen na te laten), of krankzinnig of anderszins ongeschikt tot regeren wordt verklaard en afgezet. Daarna dienen verschillende troonpretendenten zich aan, die verwant zijn aan de vorige heerser en daarom op grond van erfopvolging (of een verdrag) menen recht te hebben op diens bezittingen. Zij zoeken binnen de adel en/of in het buitenland naar medestanders die hun claims steunen. Vervolgens komt het tot een militaire confrontatie, als mogelijkheden tot diplomatieke oplossingen –zoals een machtsdeling of een financiële regeling– of snelle uitschakelingen –bijvoorbeeld door sluipmoord of arrestatie– zijn uitgeput. Niet zelden leidt een dergelijk opvolgingsconflict tot een langdurige oorlog.

Sommige successieoorlogen gaan over het erfrecht van vrouwen. Dit bestaat in bepaalde landen niet (zwaardlenen, waar men bijvoorbeeld de Salische Wet hanteerde), maar in andere wel (spillelenen). Vaak probeert een heerser die geen zonen maar wel een of meer dochters heeft, nog voordat hij sterft de erfwetten te wijzigen zodat een dochter hem kan opvolgen. Zulke amendementen worden dan ongeldig verklaard door tegenstanders met een beroep op de plaatselijke traditie.

In enkele gevallen konden successieoorlogen ook gaan over de heerschappij in prinsbisdommen. Hoewel het formeel kiesmonarchieën waren, dus zonder erfopvolging, kon de verkiezing van de prins-bisschop sterk verweven zijn met de dynastieke belangen van de betrokken adellijke families, die hun eigen kandidaten naar voren schoven. Bij onenigheid over de verkiezingsuitslag was oorlogsvoering mogelijk om het conflict te beslechten.

Het is soms moeilijk om te bepalen of een oorlog alleen maar een successieoorlog is of dat er ook andere belangen meespelen die het conflict mede of in belangrijkere mate bepalen, zoals ideologieën (religies, secularisme, nationalisme, liberalisme, conservatisme enzovoort), economie, territorium enzovoort. Veel oorlogen worden geen 'successieoorlog' genoemd omdat de erfopvolging niet het belangrijkste element was, of ondanks het feit dat dat wel zo was. Omgekeerd kunnen oorlogen ook 'successieoorlog' worden genoemd, terwijl de erfopvolging eigenlijk niet het belangrijkste conflictelement was.

Polemologie

De oorsprong van successieoorlogen ligt in feodale of absolutistische bestuursstelsels, waarin de beslissing over oorlog en vrede door een enkel soeverein vorst kon worden genomen zonder toestemming van de bevolking. De politiek van de betreffende heersers werd overwegend bepaald door dynastieke belangen. Duits historicus Johannes Kunisch (1937–2015) constateerde: "De alles bewegende kracht was de wet van machtprestige, machtsuitbreiding en handhavingszucht van de dynastieën." Bovendien bestond de juridische en politieke samenhang van de verschillende provincies van een 'staatsgebied' vaak alleen maar in het hebben van een gemeenschappelijke heerser. Vroege staatsstelsels werden daarom gebaseerd op dynastieën; het uitsterven daarvan veroorzaakte onmiddellijk een staatscrisis. De samenstelling van de overheidsinstanties uit verschillende provincies en gebieden vergemakkelijkte ook hun opdeling in geval van een conflict, evenals de status van aanspraken op de individuele delen van het land door buitenlandse vorsten.

Om een oorlog te voeren is een rechtvaardiging nodig (Ius ad bellum). Deze argumenten worden bijvoorbeeld in een oorlogsverklaring aangevoerd om aan te geven dat men terecht de wapens opneemt. Zoals Nederlands jurist Hugo de Groot (1583–1645) vaststelde, moet daaruit blijken dat men anders zijn rechtmatige aanspraken niet kan doorzetten. Aanspraken op rechtstitels uit het dynastieke gebied waren als oorlogsredenen een voordehandliggend excuus, omdat de internationale betrekkingen tot aan het einde van ancien régime hoofdzakelijk bestonden uit erfenis- en huwelijkspolitiek. Deze waren vaak zo met elkaar verweven dat het wel tot conflicten moest leiden. Verdragen die leidden tot erfelijke verbintenis, verpanding en overdracht maakten de verscheidene betrekkingen ingewikkelder en konden eveneens voor aanspraken worden gebruikt. Dat aanspraken überhaupt werden gemaakt, ligt aan de permanente concurrentie- en prestigestrijd van betreffende heersershuizen. Daar kwam nog de drang van vorsten destijds bovenop om "roem" voor zichzelf te verwerven.

In de 11e eeuw is in West-Europa na talloze familieconflicten over de erfopvolging het eerstgeboorterecht ontstaan, dat zich in de 12e en 13e eeuw over de rest van Europa (met uitzondering van Rusland) verbreidde; buiten Europa is het nooit tot ontwikkeling gekomen. Het heeft echter niet het uitbreken van successieoorlogen kunnen voorkomen. Een ware opeenstapeling van successieoorlogen deed zich voor in Europa in de tijd tussen Dertigjarige Oorlog (1618–1648) en de Coalitieoorlogen (1792–1815). Volgens Duits historicus Heinz Duchhardt (1943) werd de uitbraak van successieoorlogen in de vroegmoderne tijd enerzijds bevorderd door de onzekerheid in welke mate erfopvolgingsregelingen en -overeenkomsten als een te respecteren onderdeel van het ontstaande internationaal recht te zien zouden zijn. Anderzijds was er ook een gebrek aan effectieve middelen om deze erkenning en gelding te verschaffen.

Volgens Brits staatsman Henry Brougham (Lord Chancellor 1830–34) zijn er in Europa tussen 1066 en de Franse Revolutie (1789–99) meer en langere successieoorlogen geweest dan alle andere oorlogen bij elkaar. "Successieoorlogen duren van alle oorlogen het langst. Het principe van erfopvolging houdt hen eeuwig in stand – een verkiezingsstrijd is [daarentegen] altijd kort en wordt nooit meer opgerakeld," meende hij, en pleitte daarom voor een kiesmonarchie om dit probleem op te lossen.

In het Mogolrijk bestond er geen traditie van eerstgeboorterecht en was het gebruikelijk dat zonen hun vader omverwierpen en dat broers elkaar tot de dood bestreden.

Lijst van successieoorlogen

Noot: Successieoorlogen in transcontinentale staten worden vermeld onder het continent waarin de hoofdstad was gevestigd (zodoende valt het Ottomaanse Rijk tot 1453 onder Azië, daarna onder Europa). Namen van oorlogen die door historici namen zijn gegeven worden weergegeven met hoofdletters; de overige oorlogen waarvan het bestaan is bewezen maar aan welke nog geen specifieke naam is gegeven, worden voorlopig in kleine letters geschreven (met uitzondering van het eerste woord, geografische en persoonsnamen).

Dit overzicht is mogelijk incompleet; u kunt helpen door het uit te breiden.

Afrika

Alexanders diadochen streden 46 jaar lang om zijn politieke erfenis.

Azië

Antiek Azië

De Strijdende Staten: elke staat claimde koningschap en trachtte China onder de eigen vlag te verenigen.
De Seleucidische Dynastieke Oorlogen teisterden het ooit machtige Seleucidische Rijk en droegen bij aan zijn val.

Middeleeuws Azië

De Eerste Fitna was oorspronkelijk een politiek conflict over de opvolging van Mohammed, maar werd uiteindelijk de basis voor de religieuze tweedeling van de islam in soennisme en sjiisme.

Vroegmodern Azië

Oorlog van 1657–61. Mogol-heersers werden vaak verstoten door hun zonen, die daarna elkaar tot de dood bestreden.
Mir Jafar liep tijdens de Slag bij Plassey over naar de Britten en werd als beloning de nieuwe nawab van Bengalen gemaakt.

Modern Azië

Europa

Antiek Europa

Stockholm - Antikengalerie 4 - Büste Kaiser Galba.jpg Oth001.jpg Aulus Vitellius (MRABASF Matritum) 01.jpg Vespasianus03 pushkin.jpg
Vierkeizerjaar: Galba, Otho, Vitellius en Vespasianus

Vroegmiddeleeuws Europa

Fontenoy bezegelde de verdeling van het Frankische Rijk tussen keizer Lodewijk de Vromes drie zonen.
  • Merovingische troonstrijd tussen Fredegonde en Brunhilde (568–613), na de moord op koningin Galswintha van Neustrië (zus van Brunhilde van Austrasië, beide dochters van de Visigotische koning Athanagild) door haar echtgenoot koning Chilperik I van Neustrië en zijn minnares Fredegonde, die daarop trouwden. Brunhilde overtuigde daarop haar echtgenoot koning Sigebert I van Austrasië om oorlog te voeren tegen Fredegonde en Chilperik om haar zus te wreken en de machtspositie van het Visigotische koningshuis in Neustrië te herstellen. Fredegonde liet Sigebert (575) en haar eigen man Chilperik (584) vermoorden, heerste als regentes over haar zoon Chlotharius II en voerde oorlog tegen Austrasië tot haar dood in 597. Chlotharius II zette deze oorlog voort totdat hij Brunhilde gevangennam en executeerde (613), waarmee hij het Frankische Rijk tijdelijk herenigde.
  • Twintigjarige Anarchie (695–717), naar aanleiding van de afzetting van keizer Justinianus II van Byzantium
  • Frankische Burgeroorlog (715–718), naar aanleiding van het overlijden van hofmeier Pepijn van Herstal
  • Karolingische Successieoorlogen (830–842), een reeks gewapende conflicten in het laat-Frankische (Karolingische) Rijk over de (toekomstige) successie van keizer Lodewijk de Vrome
  • Northumbrische successieoorlog (865–867), tussen koning Osberht en koning Ælle van Northumbria; hun onderlinge strijd werd onderbroken toen het Grote Heidense Leger binnenviel, waartegen zij zich vergeefs verenigden
  • Opstand van Svatopluk II (895–899?), naar aanleiding van het overlijden van hertog Svatopluk I van Groot-Moravië
  • Leonese successieoorlog (951–956), naar aanleiding van het overlijden van koning Ramiro II van Léon
  • Leonese successieoorlog (982–984), voortzetting van de vorige Leonese successieoorlog

Hoogmiddeleeuws Europa

Willem van Normandië slaagde erin zijn claim op de Engelse troon te doen gelden.

Laatmiddeleeuws Europa

De Honderdjarige Oorlog ontstond toen de Engelse koning de Franse troon opeiste.
De slag bij Strietfield (1388) verzekerde Lüneburg voor het huis Welfen.
De laatste fase van de Gelderse Oorlogen ging om de opvolging van hertog Karel van Egmont.

Vroegmodern Europa

De Gulik-Kleefse Successie werd een Europese oorlog vanwege de toekomstige religieuze machtsverhoudingen.
Tijdens de Spaanse Successieoorlog trachtte een grote Europese coalitie Spanje uit Franse handen te houden.

Modern Europa

De dood van Frederik VII van Denemarken was een oorzaak van de Tweede Duits-Deense Oorlog.

Noord-Amerika

Zuid-Amerika

In fictie

  • The Succession Wars, een oorlogsgameset in het BattleTech-universum
  • The Successions (Nederlands: Opvolging), burgeroorlogen tussen de Huizen van Andor in de fantasywereld van de boekenserie Het Rad des Tijds van Robert Jordan
  • In de boekenserie Het Lied van IJs en Vuur van George R.R. Martin en de erop gebaseerde televisieserie Game of Thrones komt een Oorlog van de Vijf Koningen voor rondom de rivaliserende claims van vijf individuen op de troon na de dood van Koning Robert Baratheon.
  • In de fantasiewereld Midden-aarde van J.R.R. Tolkien vonden verscheidene successieoorlogen plaats, zoals:
    • De Oorlogen tegen Angmar (Derde Era 861–1975), nadat koning Eärendur van Arnor stierf in D.E. 861 en het koninkrijk werd opgesplitst tussen zijn drie ruziënde zonen, waarmee de rivaliserende rijken Arthedain, Cardolan en Rhudaur werden gesticht. Toen de erfelijke lijn van Eärendur uitstierf in Cardolan en Rhudaur, trachtte koning Argeleb I van Arthedain Arnor te herenigen in D.E. 1349 en werd erkend door Cardolan, maar toen intervenieerde de Tovenaar-koning van Angmar.

Новое сообщение