Nikkeltetracarbonyl

Nikkeltetracarbonyl
Structuurformule en molecuulmodel
Structuurformule van nikkeltetracarbonyl
Molecuulmodel van nikkeltetracarbonyl
Algemeen
Molecuulformule	Ni(CO)4
IUPAC-naam	nikkeltetracarbonyl
Andere namen	nikkelcarbonyl
Molmassa	170,73 g/mol
CAS-nummer	13463-39-3
EG-nummer	236-669-2
PubChem	26039
Beschrijving	Kleurloze vloeistof
Waarschuwingen en veiligheidsmaatregelen
Gevaar
H-zinnen	H225 - H351 - H360 - H330 - H410
EUH-zinnen	geen
P-zinnen	geen
Carcinogeen	mogelijk (IARC-klasse 3)
EG-Index-nummer	028-001-00-1
VN-nummer	1259
ADR-klasse	Gevarenklasse 6.1
Fysische eigenschappen
Aggregatietoestand	vloeibaar
Kleur	kleurloos
Dichtheid	1,32 g/cm³
Smeltpunt	−25 °C
Kookpunt	43 °C
Vlampunt	< −24 °C
Zelfontbrandings- temperatuur	35 °C
Oplosbaarheid in water	0,002 g/L
Slecht oplosbaar in	water
Thermodynamische eigenschappen
ΔfHog	−632 kJ/mol
ΔfHol	−1180 kJ/mol
Sol, 1 bar	320 J/mol·K
Tenzij anders vermeld zijn standaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1 bar).
Portaal    Scheikunde

Nikkeltetracarbonyl, kortweg nikkelcarbonyl genoemd, is een anorganische verbinding van nikkel, met als brutoformule Ni(CO)₄. De stof, een zeer toxische kleurloze vloeistof, werd voor het eerst beschreven in 1890 door Ludwig Mond. Nikkeltetracarbonyl is vrijwel onoplosbaar in water. De moleculaire geometrie is tetraëdrisch, hetgeen ook eerder uitzonderlijk is voor metaalcomplexen.

Synthese

Nikkeltetracarbonyl werd in 1890 voor het eerst bereid door een reactie van nikkel met koolstofmonoxide:

${\displaystyle {\ce {Ni + 4CO -> Ni(CO)4}}}$

Geen enkele metaalcarbonylverbinding wordt onder zulke milde reactieomstandigheden (50 tot 60 °C) gevormd als nikkeltetracarbonyl.

Toepassingen

Nikkeltetracarbonyl wordt gevormd tijdens het zuiveren van nikkelertsen. Dit proces wordt het Mondproces genoemd en maakt gebruik van het feit dat nikkel als enige metaal zeer gemakkelijk een carbonylcomplex vormt.

Toxicologie en veiligheid

Nikkeltetracarbonyl is zeer toxisch. De giftigheid is, zoals bij alle metaalcarbonylcomplexen, terug te voeren op zowel de giftigheid van het metaal als op het feit dat koolstofmonoxide kan afgestaan worden. In het geval van nikkeltetracarbonyl is het voornamelijk de toxiciteit van nikkel die de overhand heeft.

De stof kan zowel door de huid worden geabsorbeerd als worden ingeademd. Nikkeltetracarbonyl ruikt muf, hoewel het heel goed mogelijk is dat men al een fatale dosis heeft binnengekregen wanneer men de stof kan ruiken.

Nikkeltetracarbonylvergiftiging begint vrijwel direct met hoofdpijn en pijn op de borst, aanhoudend tot ca. 16 uur na de blootstelling. Daarna volgt een remissie en een latente periode. Na enkele dagen treden opnieuw symptomen op: ademproblemen, hoesten en vermoeidheid. De symptomen nemen in hevigheid toe gedurende enkele dagen, waarna herstel of de dood door ademstilstand of nierfalen volgt.

Naast de giftigheid zijn de dampen ook auto-ontvlambaar. Boven 60 °C treedt explosieve ontleding op.

Externe links

•  International Chemical Safety Card van nikkeltetracarbonyl
• (en) Gegevens van nikkeltetracarbonyl in de GESTIS-stoffendatabank van het IFA
• (en) MSDS van nikkeltetracarbonyl