Grooming (sociaal)

Voorbeeld van mutual grooming: een moederkat likt het hoofd van haar kitten.

Grooming in sociale zin (Engels: social grooming) is een vorm van sociale verzorging bij dieren onderling die deel uitmaakt van ontspannen en het bevorderen van het gevoel van gezelligheid en vertrouwen. Aangenomen wordt dat dit gedrag bij de meeste sociale dieren een vorm van verzoening is en een rol speelt bij het verminderen van spanningen en conflicten binnen de groep. De hieraan gerelateerde term allogrooming betekent elkaar verzorgen en slaat doorgaans op verzorging van elkaar binnen hetzelfde ras of dezelfde soort. Mutual grooming beschrijft de verzorging tussen twee individuelen, meestal als onderdeel van het sociale groomen, het ontwikkelen van onderlinge verhoudingen of van het paringsgedrag.

Grooming

Lichamelijke tegenover geestelijke aspecten

Er bestaat verschil van mening of grooming belangrijker is voor de praktische gezondheids- en hygiënische aspecten, of dat de sociale aspecten een grotere rol spelen. Algemeen wordt aangenomen dat grooming oorspronkelijk louter een verzorgende hygenische functie had, gesterkt door het feit dat het vaak lichaamsdelen betreft die middels autogrooming slecht bereikbaar zijn. Met name bij sociale diersoorten heeft grooming zich echter ook als een zeer belangrijk sociaal aspect ontwikkeld, wat mogelijk belangrijker is geworden dan de verzorgende factor. Met betrekking hiertoe is het goed om te begrijpen dat bijvoorbeeld de communicatie bij honden tot een veel hoger niveau ontwikkeld is dan bij de meeste dieren, en dat er dus grote onderlinge verschillen in de groomingfunctie per diersoort zijn. Ook wordt het feitelijke socialisatieniveau per dier voor een groot deel bepaald tijdens de inprentingperiode van het jonge dier door de moeder en eventueel door andere roedelleden.

Roedeldieren / honden

In het geval van een huisdier, zoals een gedomesticeerde huishond, ziet deze het gezin als zijn roedel, waartoe alle huisgenoten behoren. Te meer omdat de roedelleider doorgaans een mens is, zal de groomingbehoefte in dat geval tussen dier en mens zijn. Huisdieren vinden het daarom prettig geaaid te worden en nodigen daartoe uit. In het bijzonder honden likken hun baas bij het groomen om drie redenen:

• de algemene allogrooming ter bevordering van ontspanning, rust, gezelligheid en bevestiging van de status/rangorde (via de wang);
• het schoonhouden van plaatsen waar ze zelf met de tong niet bij kunnen, zoals bovenzijde van de kop, nek en oren;
• het specifieke likken van de mondstreek, vaak bij het thuiskomen, als verzoek om, als thuisblijver, in de buit mee te mogen delen. (Gebruikelijk is voor dieren dat de prooi direct bij thuiskomst gegeten wordt.)

Een belangrijk concept van allogrooming met sociale achtergrond is onderwerping aan het dominante groepslid. Het aanbieden van de meest kwetsbare onderbuik en de geslachtsdelen (op de rug draaien) aan een vertrouwd groepslid om te snuffelen en te verzorgen is hiervan onderdeel.

Hormonen

Social grooming, zoals het likken en aaien van bijvoorbeeld een hond, heeft ook een chemische reden. Het verzorgingsgedrag heeft een rustgevend effect en stimuleert de afgifte van hormonen in de hersenen. Er zijn drie belangrijke hormonen die worden geactiveerd:

• endorfine - blokkeert stress, pijn en irritaties;
• dopamine - komt vrij door het gevoel van anticipatie en veroorzaakt plezier en een rustgevend contact;
• serotonine - komt vrij als een specifieke beloning die een feel-good factor geeft.

Deze hormonen zijn gekoppeld aan de hersenstam en hypothalamus.

Fotogalerij

• 

  Wolven - sociale status

• 

  Lichamelijke allogrooming - vlooiende apen

• 

  Mutual grooming pony's

• 

  NASA-astronaut Leland Melvin met de honden Jake and Scout

• 

  Totale overgave van een aap die gevlooid wordt

• 

  Thuiskomen - mond likken