De e-sigaret of elektronische sigaret is een elektronisch toestel dat roken simuleert. De e-sigaret vormt door verhitting van e-vloeistof een aerosol die door de gebruiker wordt ingeademd. De samenstelling van de gebruikte vloeistoffen bestaat uit propyleenglycol, glycerol waarin al dan niet nicotine is opgelost samen met smaakstoffen. Daarnaast is er in bepaalde gevallen ook sprake van onzuiverheden en toxische stoffen zoals carcinogenen, zware metalen, vluchtige organische componenten (VOC's) en tabakspecifieke nitrosamines (TSNA's).
De gezondheidseffecten van e-sigaretten zijn onduidelijk, zeker op lange termijn. We kunnen aannemen dat de elektronische sigaret een minder gevaarlijk alternatief is voor de sigaret, maar dampen zal nog steeds minder gezond zijn dan niet dampen. Wel is duidelijk dat het gebruik van e-sigaretten onveilig is voor kinderen, tieners en jonge volwassenen; en dat de nicotine in veel e-sigaretten schadelijk is voor alle leeftijdsgroepen.
Bij het gebruik van een e-sigaret spreekt men niet van "roken" maar van "dampen".
Geschiedenis
In 1963 liet Herbert A. Gilbert een apparaat patenteren dat een oplossing met geur- en smaakstoffen omzette in stoom die kon worden geïnhaleerd. Gilbert noemde het een smokeless non-tobacco cigarette (rookvrije, tabakloze sigaret) maar de oplossing hoefde in zijn ontwerp geen nicotine te bevatten, hij noemde behalve het vervangen van sigaretten toepassingen als mentholwater of medicatie. In 1967 werd Gilbert benaderd door verschillende bedrijven die geïnteresseerd waren in de productie ervan, maar de uitvinding werd nooit met succes op de markt gebracht en verdween uit de openbaarheid.
Hon Lik, een Chinese apotheker geldt als de uitvinder van de nieuwe generatie elektronische sigaret. In 2003 kwam hij op het idee om met een elektrisch element een onder druk staande vloeistofstraal in een propyleenglycol-oplossing te verdampen. Dit ontwerp produceert een rookachtige damp die kan worden ingeademd en biedt mogelijkheden om de nicotine via de longen in de bloedbaan te geleiden.
Het toestel werd in mei 2004 geïntroduceerd op de Chinese binnenlandse markt als hulpmiddel om te stoppen met roken en als vervanging. Het bedrijf waarvoor Hon Lik werkte, Golden Dragon Holdings, veranderde zijn naam in Ruyan en begon de producten in 2005-2006 te exporteren. Dit zelfs vóór de ontvangst van zijn eerste internationale octrooi in 2007.
De Nederlandse Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) liet in januari 2008 een verklaring uitgaan waarin ze waarschuwt voor het gebruik van de e-sigaret omdat er volgens de IGZ te weinig bekend is over de veiligheid van het product, waaronder mogelijke schadelijke effecten op de lange termijn. De e-sigaret moet volgens de IGZ voorgelegd worden aan het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) omdat hij een geneesmiddel zou zijn.
In 2011 besliste de Nederlandse minister van Volksgezondheid Edith Schippers om hem als geneesmiddel te klasseren. Een kort geding van de Amerikaanse United Tobacco Vapor Group (UTVG) was het gevolg en de uitkomst was dat de elektrische nicotinehoudende sigaretten van UTVG door de Nederlandse Staat niet mogen worden aangemerkt als geneesmiddelen. Dat heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank Den Haag bepaald en in hoger beroep ook het gerechtshof.
De staat handelt onrechtmatig door de e-sigaretten van de UTVG als geneesmiddel te beschouwen, zo oordeelt het hof. UTGV presenteert de sigaretten zelf niet als geneesmiddel. Volgens het hof is er onvoldoende wetenschappelijk bewijs dat de e-sigaret van UTVG een noemenswaardig effect heeft op de fysiologische functies van de mens. Daarnaast acht het hof het aannemelijk dat de consument de e-sigaret gebruikt als genotsmiddel, naast of als vervanger van gewone sigaretten.
Doelgroep
Een van de voornaamste redenen om de e-sigaret te gebruiken, is om te stoppen met roken. Een review van klinische studies naar het gebruik van de e-sigaret als hulpmiddel om te stoppen met roken concludeerde dat er matig bewijs bestaat voor de effectiviteit van de e-sigaret als rookstopmiddel.
Omgekeerd komt het ook voor (met name bij jongeren) dat de e-sigaret een opstapje is naar "gewoon" roken.
Werking
Elektronische sigaretten bestaan over het algemeen uit twee delen, namelijk de batterij en een verdamper (atomizer of clearomizer) waarmee de vulling (liquid of e-liquid genoemd) verdampt wordt. Door het indrukken van een knop op de batterij wordt een gloeidraad in werking gesteld, die voor de verdamping van de liquid zorgt. De damp kan vervolgens worden geïnhaleerd door de gebruiker.
De vloeistof voor het produceren van de damp is een oplossing van propyleenglycol (PG), plantaardige glycerine (VG), gemengd met geconcentreerde aroma's en al dan niet nicotine. De standaardnotatie "mg/ml" wordt vaak gebruikt om de concentratie nicotine aan te duiden en soms verkort tot simpelweg "mg". Deze varieert van 0 tot 20 mg/ml. Wanneer een gebruiker een te hoge nicotinesterkte gebruikt kunnen bijverschijnselen zoals duizeligheid, misselijkheid en hartkloppingen optreden. Advies is dan ook om zo dicht mogelijk in de buurt te blijven van de nicotinesterkte van het merk sigaretten waaraan men gewend was.
Bekende smaakvariaties zijn fruitsmaken, cappuccino en chocolade. De smaken zouden in het bijzonder jongeren ertoe kunnen verleiden met roken te beginnen (het zogenoemde Gateway-effect). Er is momenteel geen bewijs dat het Gateway-effect daadwerkelijk bestaat. Integendeel, het weinige onderzoek onder jongeren laat zien dat de overgrote meerderheid (ruim 99,5%) van de jongeren die e-sigaretten gebruikt al roker was. Minder dan 0,5% van de jongeren die een e-sigaret gebruikt had, was niet-roker en van gecontinueerd gebruik was bij 0% van die jongeren sprake.
Soorten en maten
Naast het aanbod van elektrische sigaretten, zijn er ook elektronische versies verkrijgbaar van de sigaar, cigarillo of pijp. De laatstgenoemde soorten werken op gesloten batterijen, in tegenstelling tot de oplaadbare batterijen met ingebouwde elektronica van de elektronische sigaretten. Er zijn e-sigaretten waarbij de roker een knop moet indrukken en varianten die automatisch geactiveerd worden bij inhalatie. De gemiddelde batterij geeft een spanning tussen 3,3 en 3,7 volt, wat genoeg is om de vloeistof met behulp van een spoel (gloeidraad) of vernevelaar te verdampen.
In 2016 is een type e-sigaret op de markt gebracht dat gebruik maakt van een verdamp-element met een lage weerstand, in combinatie met een batterij die een hoog vermogen kan afgeven. In dit type e-sigaretten kan hooguit 3 mg/ml worden gebruikt. Sommige e-sigaretten beschikken over een temperatuurinstelfunctie. De afkorting TC staat dan voor temperature control. Anders dan bij voltage- of wattage-standen wordt nu vooraf ingesteld op welke temperatuur de e-liquid verdampt. Bij dit temperatuurgeregeld dampen wordt de temperatuur vastgesteld aan de hand van een weerstandsmeting.
Juridische status
België
In België valt de nicotinehoudende e-sigaret onder het Koninklijk Besluit betreffende het fabriceren en het in de handel brengen van elektronische sigaretten. Hiervoor werden nicotinehoudende e-sigaretten beschouwd als geneesmiddelen, wat een de-facto-verbod op nicotinehoudene e-sigaret betekende. De huidige wetgeving, het KB betreffende de e-sigaret, is in grote mate de implementatie van de Europese Richtlijn 2014/40/EU over tabaks- en aanverwante producten. Een van de bijkomende maatregelen van het KB is het verbod op online verkoop van nicotinehoudende e-vloeistoffen.
Nederland
In de Nederlandse Tabaks- en rookwarenwet en het Tabaks- en rookwarenbesluit, ook genoemd Besluit uitvoering Tabakswet, wordt onder elektronische dampwaar verstaan: elektronische sigaret, navulverpakking, elektronische sigaret zonder nicotine, navulverpakking zonder nicotine en patroon zonder nicotine, en wordt onder aanverwant product verstaan: elektronische dampwaar en voor roken bestemd kruidenproduct.
Veel bepalingen over tabaksproducten gelden inmiddels ook voor aanverwante producten zoals de e-sigaret.
Gezondheidsaspecten
De gezondheidsaspecten van de elektronische sigaret staan nog deels ter discussie. Echter, wetenschappelijk onderzoek (in oktober 2022 laatst beoordeeld) toont aan dat:
- het gebruik van e-sigaretten onveilig is voor kinderen, tieners en jonge volwassenen
- de meeste e-sigaretten het zeer verslavende nicotine bevatten, wat de hersenontwikkeling van adolescenten kan schaden tot ongeveer het 25e levensjaar
- e-sigaretten naast nicotine nog andere schadelijke stoffen kunnen bevatten
- jongeren die e-sigaretten gebruiken, in de toekomst waarschijnlijk vaker "gewone" sigaretten zullen gaan roken. Ook zijn de werking en verslavende factoren van nicotine duidelijk, voor alle leeftijdsgroepen.
De World Health Organization (WHO) stelt dat met ingang van juli 2013 geen rigoureuze studies zijn uitgevoerd om te bepalen of elektronische sigaretten een bruikbare methode zijn om mensen te helpen stoppen met roken. Er is een aantal door de producenten gesponsorde niet-gecontroleerde studies die een mogelijk voordeel tonen.
Volgens een onderzoek van de Portland State University worden er bij het roken met een 5-voltbatterij hoeveelheden kankerverwekkend formaldehyde afgegeven die 5 tot 15 keer hoger liggen dan bij een traditionele sigaret het geval is. Er moet wel worden opgemerkt dat professor Peter Hajek concludeert dat de onderzoekers de vloeistof hebben oververhit. Bij normaal gebruik komt er geen formaldehyde vrij. Zijn conclusie: "Wanneer je kip laat verbranden dan is het eten van de zwart verbrande korst kankerverwekkend. Echter kun je daarmee niet stellen dat de kip kankerverwekkend is". Het gaat bij dit onderzoek dus uitsluitend over formaldehyde, en niet over andere schadelijke stoffen.
Belgische Hoge Gezondheidsraad
Volgens een advies van de Hoge Gezondheidsraad van België uit 2013 is meer onderzoek nodig om alle effecten op de gezondheid te kennen en dan meer bepaald de aerosolvorming en de aanwezigheid van toxische stoffen in lage concentraties. Wel wordt aangenomen dat de e-sigaret minder toxisch is dan normale sigaretten aangezien er geen verbrandingsproducten worden ingeademd.
In 2015 werd het advies van de raad bijgewerkt.
Boston University School of Public Health
Een studie door onderzoekers van de Boston University School of Public Health in 2010 leidde tot de conclusie dat elektronische sigaretten veiliger zijn dan echte sigaretten en kunnen helpen om van het roken af te komen. Elektronische sigaretten bleken "veel veiliger" te zijn dan de traditionele tabak en hadden een niveau van toxiciteit dat vergelijkbaar is met de bestaande nicotinevervangers. Het niveau van de kankerverwekkende stoffen in elektronische sigaretten bleek tot duizend keer zo laag te zijn als in gewone sigaretten. Het rapport vermeldde ook dat genoeg bewijs was gevonden dat elektronische sigaretten mensen kunnen helpen te stoppen met roken door het simuleren van een tabakssigaret.
Naast de vraagtekens over de veiligheid van de e-sigaret wordt wel aangegeven dat de risico's van het gebruik van een e-sigaret aanzienlijk minder zijn dan de risico's bij het doorzetten van het rookgedrag, voor zowel de roker als zijn omgeving.
Frans onderzoek
Op 30 november 2012 is er een Frans onderzoek gepresenteerd waarin een aantal significante gezondheidsverbeteringen worden beschreven onder rokers die overstappen op de elektrische sigaret. Het onderzoek werd uitgevoerd door onderzoekers van Le Comité Départemental des maladies respiratoires de la Dordogne en het Centre d’examen de santé de Périgueux. Zij deden onderzoek naar de acceptatie en tolerantie van de elektrische sigaret onder rokers en de mogelijkheid om rokers voor te bereiden op een stoppoging.
Bij dit onderzoek, waaraan 74 mensen deelnamen, bleek dat het gebruik van de elektrische sigaret een significante daling teweegbracht in het gebruik van normale sigaretten bij 72% van de rokers. De overige deelnemers hebben aangegeven minder te zijn gaan roken, maar het aantal normale sigaretten is niet gehalveerd. 64 procent van de testpersonen hebben een positief effect gemerkt op hun gezondheid, 15% had kleine bijwerkingen (mond, lippen of keel geïrriteerd). Na drie maanden was het hartritme van alle deelnemers gedaald, evenals het niveau van koolmonoxide. Er was een lichte gewichtstoename. De gewichtstoename bij de rokers die alleen nog dampen, was lager dan wanneer een normale stoppoging was ondernomen. Verder is de Forced Vital Capacity (FVC) verbeterd, zeker bij de personen die weinig tot geen normale sigaretten meer roken.
Engels onderzoek
De huidige generatie e-sigaretten zijn volgens het Public Health England (PHE) 95% minder schadelijk dan tabak. Dit zou blijken uit rapportages die de onderzoekers gemaakt hebben over de gezondheidseffecten van de elektronische sigaret in vergelijking met reguliere tabak. Deze rapporten zijn gepubliceerd op 19 augustus 2015.
Het Royal College of Physicians komt tot dezelfde conclusie als Public Health England en roept rokers op om over te stappen naar de e-sigaret.
FDA
In de Verenigde Staten ontstond in de loop van 2019 toenemende ophef over sterfgevallen en longklachten na gebruik van deze nicotine-verdamper met allerlei toevoegingen. Op 4 oktober waarschuwde de FDA expliciet voor de toevoeging van THC en voor de aanwezigheid van vitamine E acetaat in e-vloeistoffen.
Strijd om vrije verkoop van nicotinehoudende e-sigaret in Nederland
In een brief aan de Tweede Kamer van minister Schippers van 23 december 2011 en een officiële publicatie via de overheidspublicatiesite is er gepoogd een direct ingaand verbod in te stellen op de verkoop via winkels en online van nicotinehoudende e-sigaretten. Producent UTVG stapte naar de Haagse voorzieningenrechter en kreeg op 13 maart 2012 gelijk. Volgens de rechter is het besluit van de minister onvoldoende deugdelijk gemotiveerd. De overheid moet de invoer van en handel in nicotinehoudende e-sigaretten daarom toestaan, zonder handhavend op te treden op grond van de geneesmiddelenwet.
Het Ministerie van Volksgezondheid gaat tegen deze beslissing in hoger beroep. Woordvoerster Karin IJzendoorn benadrukt dat het ministerie en de Inspectie voor de Gezondheidszorg de e-sigaret blijven beschouwen als een product dat onder de Geneesmiddelenwet valt, op grond van "de werking van dit product in het menselijk lichaam". Zij wijst erop dat een vergelijkbaar product, van Nicorette, wel als geneesmiddel is geregistreerd.
Op 26 juni 2012 bevestigde het gerechtshof te 's-Gravenhage op hoofdlijnen het oordeel van de Haagse voorzieningenrechter. De Staat werd veroordeeld tot betaling van de proceskosten. Alleen de firma UTVG die het geding voerde, kan aanspraak maken op dit vonnis.
In maart 2014 werd door de EU een vernieuwde tabaksrichtlijn aangenomen. In deze richtlijn is de elektronische sigaret voor het eerst opgenomen en wordt deze expliciet vermeld (in artikel 18a). Deze richtlijnen dienen binnen twee jaar te worden omgezet in nationale wetten van de diverse lidstaten. Tot dat moment valt de elektronische sigaret onder de warenwet en is daarom vrij te verkrijgen.
Zie ook
| Bronnen, noten en/of referenties |
