Cryptogamen, wetenschappelijke naam Cryptogamae, is een informele naam voor wat ook wel "lagere planten" of "sporenplanten" genoemd worden. Het gaat meestal om organismen die tot de Plantae ("planten") gerekend werden (worden, of kunnen worden) maar bloemen, vruchten noch zaden vormen: zij planten zich voort met sporen. Bekende groepen cryptogamen zijn wolfsklauwen, varens, paardestaarten, mossen, algen en schimmels (waaronder de korstmossen).
De naam cryptogamen kan afgeleid worden van het Oudgrieks κρυπτός, kruptós "verborgen" en γαμεῖν, gameîn "huwen". Dit staat tegenover de Phanerogamae of fanerogamen (Oudgrieks: φανερός, phanerós, "zichtbaar"), een naam voor de overige planten, de zaadplanten of Spermatofyta (Oudgrieks: σπέρμα, spérma, "zaad" en φυτόν, phutón, "plant").
Omgrenzing van de cryptogamen
In termen van plantensystematiek zijn cryptogamen geen "goede" eenheid: het is zeker geen monofyletische groep. De term "cryptogamen" wordt in de biologie inconsistent gebruikt. Gewoonlijk omvatten de cryptogamen altijd planten zonder bloemen en wordt ook gelijkgesteld met de term "lagere planten". Schimmels, waartoe de korstmossen worden gerekend, worden niet gerekend tot wat tegenwoordig het Rijk Plantae heet. De naam cryptogamen blijft echter wijdverbreid in gebruik, aangezien het een ingeburgerde term is die niet misbegrepen kan worden en waarvoor geen duidelijk alternatief is. Deze organismen zijn ook verbonden door het feit dat ze een wetenschappelijke naam krijgen volgens de regels in de botanische Code, de ICBN. Voor taxonomisch onderzoek is dit qua wetenschappelijke methodiek vaak weer wel een samenhangend onderzoeksveld.
|
Prokaryoten, Protophytae, Schizophyta, Monera |
Algen s.l. | Bacteria |
Thallophyta, Arrhizophyta 'lagere planten' |
Cryptogamae | |
| Cyanophyta | |||||
|
thallofyten zonder archegonia |
Algae s.s. | ||||
|
Fungi, Schimmels |
|||||
|
appendix: Lichenes | |||||
|
Embryophyta Planten (s.s.) |
Archegoniatae |
Bryophyta s.l. Astelocormophyta |
Hepaticae | ||
| Musci | |||||
| Anthocerotae | |||||
|
Tracheophyta, Cormophyta, Rhizophyta, Stelocormophyta |
'Lycophyta' |
Vaatcryptogamen, Varens |
|||
| 'Pteridophyta' | |||||
| Lignophyta | Gymnospermae |
Phanerogamae, Spermatophyta |
|||
|
Angiospermae, Anthophyta |
Monocotyledonae | ||||
| Dicotyledonae | |||||
Tot de cryptogamen worden gerekend de algen, mossen, paardenstaarten en varens.
Algen (inclusief zeewieren) vormen een groep die zich onderscheidt doordat aan het organisme geen verschillende organen zijn te onderscheiden: het bestaat uit een veelcellig bladachtig geheel, dat vele vertakkingen kan hebben. Ook zijn er eencellige algen. De studie die zich bezighoudt met algen heet fycologie of algologie. Een van de bestudeerde groepen zijn groenwieren (Chlorophyta).
- de blauwwieren (Cyanobacteria) behoren tot de bacteriën
- kiezelwieren of diatomeeën (Bacillariophyta)
- bruinwieren (Phaeophyta)
- roodwieren (Rhodophyta)
Mossen en verwanten: planten zich voort door sporen. De tak van wetenschap die zich met deze groepen bezighoudt heet bryologie. Deze groepen hebben geen vaatbundels maar worden wel tot de planten gerekend:
- levermossen (Marchantiophyta),
- mossen (Bryophyta) en
- hauwmossen (Anthocerotophyta)
Vaatcryptogamen zijn vaatplanten, varens en verwanten, die zich voortplanten en verspreiden zich door sporen. De tak van wetenschap die zich met deze groepen bezighoudt heet pteridologie. Deze groepen worden wel tot de planten gerekend. Tot de Vaatcryptogamen behoren de varens en varenachtigen.
Schimmels (Fungi, inclusief de lichenen) werden ook wel tot deze groep gerekend, maar dat is inmiddels achterhaald: ze vormen een apart rijk dat meer verwant is aan de dieren dan aan de planten.