| Bilzekruid | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| soort | |||||||||||||||||||
|
Hyoscyamus niger L. (1753) | |||||||||||||||||||
Afbeeldingen op  Wikimedia Commons
| |||||||||||||||||||
Bilzekruid op  Wikispecies
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Het bilzekruid (Hyoscyamus niger) is een één- of tweejarige, 0,3-0,6 m hoge plant uit de nachtschadefamilie (Solanaceae).
De stengel is kleverig. De bladeren zijn langwerpig en grof golvend getand. De onderste bladeren zijn stengelomvattend en de bovenste smal en gesteeld. De wortel is spoelvormig.
De trechtervormige bloem is vuilgeel van kleur en violet geaderd. De bloemen staan in de bladoksels. De vrucht is een circa 1,5 cm lange, klokvormige doosvrucht, die bij rijpheid openspringt. Deze wordt door de kelkbladen omvat. Het zaad is grijsbruin en tot 1 × 1,3 mm groot. De zaden verspreiden een krachtige en karakteristieke geur wanneer ze worden geplet.
Gebruik
De gehele plant is zeer giftig. De belangrijkste gifstoffen zijn de tropane alkaloïden scopolamine, hyoscyamine, atropine. De vergiftigingsverschijnselen zijn een opgezwollen buik en hevige krampen. Hierop volgt eerst verlamming en ten slotte de dood.
In de volksgeneeskunde werd deze narcotische (pijnverdovende) en hallucinaties opwekkende plant als krampoplossend middel en bij astma ingezet. De bladeren, en ook de gemakkelijker doseerbare zaden, werden voor hun roesopwekkend effect gerookt. Tot in de 17e eeuw werd bilzekruid sporadisch gebruikt als smaakstof voor bier. Door de invoering van het Reinheitsgebot werd het vervangen door hop, tenminste voor zover het Beieren betreft, want daarbuiten was dit voorschrift tot in de 20e eeuw niet van kracht. Omdat het gehalte aan werkzame stoffen sterk kan variëren en daarom onbedoeld gemakkelijk tot vergiftiging kan leiden wordt de plant tegenwoordig niet meer gebruikt voor medische toepassingen, maar nog wel in de homeopathie. De oude volksnamen dolkruid en malwillempjeskruid wijzen op de hallucinogene werking van de plant.
Bilzekruid was in de oudheid en de middeleeuwen een heksenkruid en een ingrediënt van bereidingen door heksen, zoals de heksenzalf. De dichtbundel Bilzenkruid van Jac. van Hattum (1939) verwijst naar dit aspect.
Externe links
|
