Een wortelkanaalbehandeling, ook wel zenuwbehandeling genoemd, is een tandheelkundige bewerking, waarbij de pulpa van het wortelkanaal van een tand of kies verwijderd wordt en de ontstane ruimte wordt opgevuld. Het gat dat de tandarts heeft moeten maken, wordt daarna gevuld. Hiervoor wordt ook de term endodontische tandheelkunde of endodontologie gebruikt, de wetenschap die zich bezighoudt met het behandelen van het doorbloede weefsel in het binnenste van de tand, de tandpulpa.
Indicaties
Reden om een wortelkanaalbehandeling te doen:
- pulpitis of tandpijn: veroorzaakt door cariës, diepe vulling, trauma
- necrose van de zenuw (pijnloos afsterven van de zenuw) door cariës, diepe vulling, trauma
- periapicaal abces
- voorbereiding voor prothetisch herstel (kroon met stiftopbouw, overkappingsprothese etc.)
- nabehandeling bij tandreïmplantatie
Een wortelkanaalbehandeling wordt uitgevoerd onder plaatselijke verdoving.
Materialen en technieken
De gebruikte materialen zijn onder andere vijltjes (K-Flex, Hedström e.a.), guttapercha-stiften als vulmateriaal, calciumhydroxide als medicament. Het hoofddoel van een kanaalbehandeling is het desinfecteren en hermetisch afsluiten van de wortelkanalen en pulpakamer. Hiervoor zijn meerdere preparatietechnieken, vultechnieken en materialen mogelijk. Zeer belangrijk is het gebruik van desinfectiemateriaal tijdens de behandeling. De meest gebruikte zijn natriumhypochloriet, chloorhexidine en EDTA. Dit dient om zo veel mogelijk bacteriën in de kanalen te doden. Indien dit onvoldoende gebeurt, heeft men later meer kansen op een periapicaal abces. De desinfectievloeistoffen moeten goed ter plaatse komen en daarom worden de kanalen verbreed (ze worden geprepareerd). Dit gebeurt met speciale fijne vijltjes op een mechanische of handmatige manier. Wanneer de kanalen goed gedesinfecteerd zijn, tot op de punt van de wortel, moeten de kanalen gevuld worden. In 2006 wordt guttapercha in combinatie met een speciaal cement het meest gebruikt als vulmateriaal. MTA is een relatief nieuw product dat voor een aantal indicatiegebieden gebruikt wordt.
Behandeling
De behandeling begint met het boren van een openingscaviteit, waarna een rubberdam geplaatst wordt op de endodontisch te behandelen tand. Is deze eenmaal geplaatst dan wordt de pulpa oftewel het tandmerg verwijderd uit het wortelkanaal met behulp van extirpatienaalden. Daarna wordt het kanaal verbreed met vijltjes, royaal gespoeld (met voornamelijk natriumhypochloriet ofwel NaOCl maar ook met EDTA of citroenzuur) om te reinigen en vorm gegeven. Dit spoelen met NaOCl is de eigenlijke behandeling, al het andere is hier ondergeschikt aan. NaOCl verwijdert immers micro-organismen én is weefseloplossend, waardoor moeilijk bereikbare pulparesten oplossen en ook verwijderd worden en hiermee het rotten hiervan voorkomen wordt. Om deze reden wordt NaOCl vaak nog geactiveerd door te bewegen met de irrigatiespuit of via externe toestellen (bijv. sonische en ultrasonische activatoren). Ook verwarmen wordt vaak gedaan, dit zou beter schimmels aanpakken. Hierna kan men ofwel het kanaal direct definitief vullen met guttapercha met een sealer, ofwel vullen met calciumhydroxide (voorlopig) om de omgevende structuren de kans te geven te genezen en tot rust te komen. Voor het opvullen van de kanalen zijn er verschillende technieken waarbij zowel koude als verwarmde guttapercha kan gebruikt worden. Wat in al deze technieken essentieel is, is het condenseren (het aandrukken) van de guttapercha. Dit aandrukken is dan weer belangrijk voor de hermetische afsluiting zodat de bacteriën niet opnieuw in de kanalen kunnen binnen dringen. Indien de kanalen volgens de regels der kunst geprepareerd, gedesinfecteerd en gevuld zijn, moet men ook de tand nog goed opvullen. Dit kan met een vulling of een kroon. Ook hierbij is de afsluiting zeer belangrijk om geen reïnfectie te krijgen.
Complicaties
Na de behandeling kan er napijn zijn. Deze kan enkele dagen duren, en kan bestreden worden met gewone pijnstillers. In sommige gevallen krijgt men een acute ontsteking. Dit wordt een flare-up genoemd. In dat geval is een pijnstiller niet voldoende. Vaak worden dan antibiotica voorgeschreven, helaas is dat niet doeltreffend met betrekking tot pijnreductie. Belangrijk is te realiseren dat de pijn tijdelijk is, en het eindresultaat niet in de weg hoeft te staan. Koorts/algehele malaise rechtvaardigen het gebruik van antibiotica.
- Breuk van instrumenten in de kanalen, verkalkte kanalen, zeer kromme kanalen kunnen er de oorzaak van zijn dat de wortelkanalen onvoldoende gedesinfecteerd worden. Dit kan dan weer tot gevolg hebben dat er te veel bacteriën in de kanalen blijven, wat dan weer een periapicaal abces kan veroorzaken.
- Perforatie (een gaatje in de wortel)
Een wortelkanaalbehandeling is geen eenvoudige behandeling en vraagt tijd. Het is niet zeldzaam dat er complicaties optreden, zelfs wanneer de behandeling technisch correct is uitgevoerd. Zo blijkt uit een Belgisch onderzoek dat er bij 40,4% van de endodontisch behandelde tanden een ontsteking aanwezig was.
Zie ook
| Bronnen, noten en/of referenties |
