Een sanatorium is een herstellingsoord waar patiënten tijdelijk verblijven om te herstellen van een aandoening. Moderne benamingen zijn zorghotel, herstelhotel of zotel.
Tuberculose
Sanatoria werden in de eerste helft van de 20e eeuw vooral ingericht om mensen met tuberculose te laten kuren bij gebrek aan een geneesmiddel voor deze vaak fatale ziekte. Schone lucht, bedrust en gezonde voeding waren toen de belangrijkste geneesmiddelen bij deze besmettelijke ziekte. Het eerste sanatorium voor tbc-patiënten werd in 1854 geopend in Görbersdorf in Duitsland door Hermann Brehmer (1826-1889). Tegenwoordig heet deze plaats Sokołowsko en ligt het in Polen. Een verblijf in een sanatorium kon maanden tot jaren duren.
In België werden sanatoria opgericht aan de kust, in Bredene en Oostduinkerke, door caritatieve instellingen uit de grootsteden.
Ook in Nederland bevonden zich tuberculose-sanatoria. Vanwege de gewenste schone lucht in de behandeling, bevonden de meeste sanatoria zich hier ook aan zee of nabij bossen. Een geliefde regio in de bossen was het Gooi (bijvoorbeeld Hoog Blaricum, Sanatorium Zonnestraal, Hoog Laren en Sanatorium Hilversum). Ook waren er sanatoria nabij steden, dit waren vaak dag- of nachtsanatoria, waar de patiënten respectievelijk 's avonds of 's ochtends weer naar huis gingen.
Zie ook: Zorghotel
Anno 2019 fungeert een moderne vorm van het sanatorium vaak als een soort hotelfaciliteit ter overbrugging van behandeling in een ziekenhuis en thuiszorg. Het kan worden ingezet indien men om medische redenen tijdelijk niet thuis kan wonen. Er is medische nazorg en verpleging en verzorging mogelijk die in een thuissituatie niet gegeven kan worden. Daarnaast worden de gangbare hotelservices geleverd.
Eerstelijnsverblijf
Medisch noodzakelijk kortdurend verblijf in een sanatorium valt onder "Eerstelijns Verblijf" of "ELV". Voor ELV is een medische indicatie nodig binnen de Zorgverzekeringswet, maar een verblijf in een sanatorium kan ook andersoortig zijn en onder de Aanvullende Verzekering vallen. ELV is geïntroduceerd in 2015 als stap voor terugkeer naar huis of als palliatieve terminale zorg, met als respectievelijk gemiddelde zorgduur 40 dagen en 23 dagen.
Voorbeelden
Nederland
- Berg en Bosch in Bilthoven
- Dagsanatorium Herfte in Zwolle
- Sanatorium De Hooge Riet (rijksmonument) in Ermelo
- Sanatorium Hornerheide in Horn
- P.W. Janssen Ziekenhuis in Almen
- St. Jozefsheil in Bakel
- Juliana-Oord in Laren (Noord-Holland)
- Sanatorium De Klokkenberg in Breda
- Oranje Nassau's Oord in Renkum
- Volkssanatorium Hellendoorn
- Sanatorium Sonnevanck in Harderwijk
- Sanatorium Zonnegloren in Soest
- Sanatorium Zonnestraal in Hilversum
België
- Sanatorium Elisabeth in Sijsele
- Imeldaziekenhuis in Bonheiden (tot 1961)
- Sanatorium Joseph Lemaire in Overijse
- Sanatorium de Lovie in Poperinge
- Zeepreventorium in De Haan
Suriname
- RCR Zorghotel in Paramaribo