Pornografie, ook wel afgekort tot porno, is het weergeven of suggereren van menselijke seksuele handelingen met het doel om seksuele opwinding te creëren. Dit kan bijvoorbeeld zijn door mensen in opwindende houdingen op foto's of film (pornofilm) af te beelden, maar ook door getekende beelden, geschreven of gesproken tekst, of door geluiden. Pornografie in tijdschriften combineert meestal geschreven tekst met fotomateriaal.
Er wordt onder meer onderscheid gemaakt tussen 'zachte' en 'harde' pornografie. Deels wordt pornografie professioneel geproduceerd en tegen betaling ter beschikking gesteld. Daarnaast is er amateurpornografie.
Etymologie
De originele betekenis van het woord porno komt uit het Grieks en betekent schrijven over prostituees of ontucht. Het woord pornografie duidt op het beschrijven van of tekenen over alles wat met seksualiteit te maken heeft, en daarna werd het ook uitgebreid naar andere media.
Beschikbaarheid op het internet
Er staan veel pornografische foto's en video's op internet. Voor het bekijken moet vaak betaald worden. Daarnaast is er veel gratis materiaal gecombineerd met internetadvertenties, onder meer voor het betaalde materiaal. Mensen die pornografie aanbieden op OnlyFans maken zo soms reclame voor hun account. Volgens de Alexa ranking van best bezochte websites ter wereld was xvideos.com de meest bezochte pornosite ter wereld in 2015. Het was daarmee de 53 grootste site wereldwijd. Een andere veelbezochte pornosite was Pornhub. In 2012 was het aandeel pornografische websites rond de 4%.
In de Arabische wereld biedt slechts Libië een relevante hoeveelheid pornografische websites, maar veel bezoekers uit deze regio maken gebruik van buitenlandse websites. Zo bleek bijvoorbeeld uit Google Trends dat veel pornografische zoektermen wel degelijk van IP-adressen uit Arabische en islamitische landen afkomstig zijn.
In 2021 kwam de Britse website OnlyFans, waarop onder andere tegen betaling pornografisch materiaal van bekende personen werd getoond, in het nieuws. Onder druk van o.a. bankpartners besloot het bedrijf het tonen van expliciete seks op deze site te verbieden, maar deze beslissing werd al snel opgeschort toen creators die hierdoor getroffen zouden worden, overwogen over te stappen naar een andere site.
Geschiedenis
Zie Geschiedenis van de erotische afbeelding voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Legale pornografie werd vroeger in kiosken en boek- en tijdschriftenwinkels en platenwinkels verkocht, deels in seksshops. Verder werden pornografische dvd's verhuurd in videotheken, en vertoond in seksbioscopen. Ook worden pornografische films op speciale kanalen van de kabeltelevisie uitgezonden. Vaak zitten deze alleen in uitgebreide pakketten, of er moet apart voor betaald worden. Hotels bieden eveneens de mogelijkheid om via betaalde tv-kanalen pornofilms te bekijken. Uit discretie worden de aparte kanalen en filmtitels op de factuur meestal niet gespecificeerd.
Wetgeving
Tussen landen bestaan verschillen in wetgeving wat betreft pornografie. In veel landen is er een vorm van toegestane pornografie die in tijdschriften of onder bepaalde voorwaarden ook op televisie kan worden getoond. Kinderpornografie is daarentegen bijna overal verboden en strafbaar. Veel landen hebben een verbod op pornografie waarin geweld of dieren een rol spelen. In veel landen wordt geprobeerd om minderjarigen de toegang tot de harde pornografie te ontzeggen, dit om een niet-realistisch beeld van de seksualiteit tegen te gaan.
In sommige landen moeten producenten en verspreiders van pornografie documentatie bewaren die bewijst dat de modellen minstens 18 jaar waren op het moment van fotograferen of filmen. Zo zijn er in de VS de 2257 Regulations. In Nederland is voorgesteld (Motie Gerkens/Arib) ook iets dergelijks in te voeren, de zogenaamde vergewisplicht. De minister van Justitie heeft dit afgewezen. Eén reden is dat pornografie met een persoon die eruitziet als een minderjarige altijd verboden is, ook als bewezen is dat deze persoon 18 jaar of ouder was. Een andere reden is dat het beeldmateriaal waar het om gaat volgens de minister vaak afkomstig is uit een dubieuze bron, waarbij vaak met reden kan worden getwijfeld aan de juistheid van de bewering dat het model 18 jaar was. Juist in de landen waar deze afbeeldingen veelal worden gemaakt is volgens de minister een vals identiteitsbewijs eenvoudig te krijgen, terwijl dit achteraf vaak niet meer is aan te tonen.
Indonesië
Indonesië kent sinds 2008 een strenge wet die pornografie verbiedt. In januari 2011 werd op grond van die wet de in Zuidoost-Azië bekende popzanger Nazril Irham veroordeeld tot 3½ jaar cel omdat op internet een video verscheen waarop te zien was hoe hij met twee vriendinnen vrijde.
Nederland
Zie Pornografie in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
In Nederland maakte de wijziging van artikel 240 van het Wetboek van Strafrecht en van enige andere bepalingen van 1985, ingaand 1986, pornografie met personen vanaf 16 jaar legaal, nadat al een aantal jaren veel seksshops gedoogd werden. Van pornografie met personen onder de 16 jaar werd in 1998 voor het eerst ook het bezit ervan strafbaar. In 2002 werd dit uitgebreid met een even uitgebreid verbod op pornografie met personen van 16 en 17 jaar. Zie ook de geschiedenis van de kinderpornowetgeving. Sinds 2010 is ook dierenporno verboden.
Artikel 240a Sr stelt iemand strafbaar die een afbeelding, een voorwerp of een gegevensdrager, bevattende een afbeelding, waarvan de vertoning schadelijk is te achten voor personen beneden de leeftijd van zestien jaar, te verstrekken, aan te bieden of te vertonen aan een minderjarige van wie hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden, dat deze jonger is dan zestien jaar. Films met 'nadrukkelijke seksuele handelingen' en 'tijdens de handelingen (details van) genitaliën' worden door Kijkwijzer beoordeeld voor 16 jaar en ouder. Films beoordeeld voor 16 jaar en ouder mogen volgens de Mediawet alleen tussen 22:00 en 6:00 op televisie uitgezonden worden en bioscoopexploitanten die jongeren onder deze leeftijd toelaten zijn strafbaar.
Andere landen
- In België is in 2007 door senator Ludwig Vandenhove van de politieke partij sp.a getracht een verbod op seks met dieren in de wet vast te laten leggen. Dit is op 17 januari 2007 door de Senaatscommissie Sociale Aangelegenheden geblokkeerd.
- In Zweden is pornografie vrij beschikbaar en is pornografie met dieren niet verboden, maar wel onderhevig aan dierenwelzijnswetten. Pornografische films mogen worden bekeken vanaf 15 jaar oud, en er zijn geen beperkingen op tijdschriften.
- In Denemarken is vrijwel alle pornografie al gelegaliseerd in 1967.
- In de Verenigde Staten is harde pornografie toegestaan wanneer het een speciale obsceniteitstest kan doorstaan, hetgeen bijna altijd het geval is. Degene die visuele pornografie beschikbaar stelt, bijvoorbeeld op internet, moet documenten beheren waaruit blijkt dat alle modellen op de dag van de foto- of filmopname 18 jaar of ouder waren. Pornografie mag niet ter beschikking worden gesteld aan minderjarigen (onder 18 en in sommige staten niet onder de 21). Tijdschriften als Playboy, die bij uitstek voorbeelden zijn van zachte pornografie, zijn in de Verenigde Staten ingepakt in ondoorzichtig plastic folie om te voorkomen dat minderjarigen het naakt kunnen zien.
- In Australië zijn films waarin expliciete seks wordt bedreven illegaal in normale bioscopen. Pornofilms met dieren of geweld zijn helemaal verboden. Aan de andere kant kunnen pornografische tijdschriften in kiosken worden verkocht, en ook via het internet worden bekeken.
- In het Verenigd Koninkrijk is harde pornografie recent gelegaliseerd.
- In Noorwegen is harde pornografie verboden, maar wordt dit gedoogd.
- In Japan mochten tot eind jaren 90 geen geslachtsdelen worden getoond. Er rust daarentegen geen taboe op een combinatie van seks en geweld, en er is ook geen groot probleem om tieners als seksueel actief te zien.
Maatschappelijke invloed
Over de invloed van pornografie op de samenleving bestaat weinig consensus. Door sommige groeperingen wordt pornografie als negatief gezien, door anderen als positief. Feministen zijn onderling sterk verdeeld over pornografie: sommigen vinden het een vorm van geweld tegen vrouwen die vernederend en seksistisch is, de gelijkwaardigheid van vrouwen ondermijnt en dat porno-actrices worden uitgebuit; andere feministen zeggen dat in ieder geval bepaalde vormen van pornografie juist een goede manier zijn voor vrouwen of seksuele minderheden om zich seksueel te uiten, om van seks te genieten en om zich te emanciperen.
Pornografie zou volgens bepaalde maatschappelijke groepen aanzetten tot losbandig seksueel gedrag, seksverslaving. Pornoverslaving is niet opgenomen in DSM-5 (2013) of DSM-5-TR (Maart 2022), al kan pornografie wel tot problemen leiden. Dat laatste stelt psycholoog en seksuoloog Gertjan van Zessen in de Volkskrant. Volgens hoogleraar Ellen Laan, een seksuologe werkzaam voor het Academisch Medisch Centrum, komen dergelijke theorieën vooral uit rechts-religieuze Amerikaanse kringen.
Filosofen van de seksualiteit, zoals Hans Maes, maken een onderscheid tussen egalitaire en niet-egalitaire pornografie. Niet-egalitaire pornografie is “pornografie die de normen, mechanismen, mythes en valkuilen van genderongelijkheid erotiseert”. Zulke pornografie zou de genderongelijkheid daarom in stand houden of zelfs verergeren.
Egalitaire pornografie, daarentegen, vertrekt van de volledige gelijkheid tussen seksuele partners. Hier wordt er geen enkele vorm van vernedering, objectivering of geweld geërotiseerd. Een voorbeeld van egalitaire pornografie zijn de films geproduceerd door Puzzy Power, een bedrijf opgericht eind jaren negentig (Puzzy Power is onderdeel van Zentropa, het productiebedrijf van Lars von Trier en Peter Aalbæk Jensen).
De invloed van porno kijken op pubers is niet bekend. Te weinig of geen onderzoek is uitgevoerd. Ethische bezwaren maken dergelijk onderzoek onmogelijk. De positieve vindingen van Peter en Valkenburg (2016) zijn weifelend, causaliteit is niet aantoonbaar.
De meerderheid van de Amerikaanse mannen gebruiken porno. Volgens The Huffington Post, 70% van de mannen en 30% van de vrouwen kijken naar porno.
Volgens een studie van 2002 gebruikt de meerderheid van de Noorse bevolking pornografie.
Wetenswaardigheden
- De algemeen geaccepteerde reden van het niet van de grond komen van Philips' videosysteem V2000 in Nederland is het gebrek aan leverbare porno in dit formaat was (Philips weigerde in zee te gaan met pornoproducenten). Dit in tegenstelling tot het goedkopere, maar technisch inferieure VHS-systeem, waarvoor wel voldoende pornofilms geleverd werden.
- Het internet zou onder andere zover uitgegroeid zijn omdat het een niemandsland is waar porno vrijelijk uitgewisseld kan worden. Ook een groot deel van spam heeft betrekking op vormen van seks zoals porno.
- De grootste Europese producent van pornofilms, het van oorsprong Zweedse onderneming Private werd in 1965 in Stockholm opgericht door Berth Milton Sr. Halverwege de jaren 90 is de onderneming overgenomen door zijn zoon Berth Milton Jr., verhuisde de onderneming van Zweden naar Spanje en maakte ze haar entree op internet. In 1999 was deze onderneming de eerste onderneming in deze sector die een notering kreeg op de NASDAQ-beurs. De onderneming is op NASDAQ genoteerd als PRVT. De firma van Beate Uhse ging in hetzelfde jaar naar de Duitse beurs.
Genres
Pornografie kan op verschillende wijzen gecategoriseerd worden. Naast de boven genoemde harde en zachte porno (Engels: "hard core" en "soft core") wordt porno onderverdeeld naar onder meer:
- seksuele geaardheid of fetisjisme
- ras
- leeftijd
- naar lichamelijke, culturele of sociale kenmerken van de acteurs
- scenario
- egalitaire en niet-egalitaire pornografie
Zie ook
Publicatie
- Bert Sliggers: De zedeloze jaren 30, De gebroeders Taurel en de handel in erotica. Uitgeverij Boom, 2020
- Robbert Ophorst, Marijn Schrijver & Roelof de Vries: De lustfabriek. 50 jaar Nederlandse porno-industrie. Amsterdam, Uitgeverij Business Contact, 2014. ISBN 978-90-470-0657-2
Externe link
- Geschiedenis van de pornografie
- ‘De impact van pornografie’ (uit: Hans Maes, Wat is sexy? Een oefening in feministische filosofie. Borgerhout, Letterwerk, 2019. ISBN 9789082894233)
| Bronnen, noten en/of referenties |