Hortus botanicus is een traditionele naam voor wat tegenwoordig ook vaak een botanische tuin of in Vlaanderen ook wel plantentuin genoemd wordt. Het gaat daarbij om een tuin (of organisatie die onder andere een tuin beheert) met een wetenschappelijk karakter. In de meest strikte zin is een hortus botanicus een wetenschappelijke plantencollectie. De hortusdirecteur wordt wel prefect of praefectus horti genoemd. Onder de hortusdirecteur staat de hortulanus, de technische beheerder van de hortus. Een hortus is vaak aan een universiteit verbonden en kan aldaar samenwerken met een herbarium, al is het evengoed mogelijk dat het herbarium deel uitmaakt van de botanische tuin. In een hortus worden planten gekweekt. In sommige horti die al lang bestaan kunnen grote volwassen exemplaren van bomen en struiken gezien worden. De meeste botanische tuinen zijn gespecialiseerd. Er bestaan ook bijzondere vormen van botanische tuinen zoals een arboretum met hoofdzakelijk bomen en een pinetum met hoofdzakelijk coniferen. Een tuin met diverse soorten rozen wordt wel een rosarium genoemd, maar zal wellicht nooit een wetenschappelijk karakter dragen.
Naast het wetenschappelijk karakter hebben botanische tuinen in de 21e eeuw nog andere bijzondere taken. Duizenden plantensoorten zijn in meerdere of minder mate bedreigd. Botanische tuinen hebben als taak planten te bewaren in hun collecties, maar ook ze in de natuur voor uitsterven te behoeden.
De derde taak die botanische tuinen hebben is planten te tonen aan geïnteresseerden.
Botanische tuinen in de wereld
Meer dan 800 botanische tuinen uit 120 landen zijn aangesloten bij Botanic Gardens Conservation International (BGCI).
Australië
Barbados
België
- Arboretum Kalmthout
- Arboretum Wespelaar
- Hortus Botanicus Lovaniensis (Leuven)
- Kruidtuin van Brussel (voormalige hortus botanicus)
- Nationale Plantentuin van België (Meise)
- Plantentuin van Antwerpen
- Plantentuin Universiteit Gent
Belize
Brazilië
Canada
Denemarken
Duitsland
- Botanischer Garten Berlin
- Botanischer Garten München-Nymphenburg
- Ökologisch-Botanischer Garten
- Palmengarten Frankfurt
- Wilhelma
Filipijnen
Frankrijk
Honduras
India
Indonesië
Italië
Luxemburg
Madagaskar
Monaco
Nederland
Nederlandse botanische tuinen kunnen aangesloten zijn bij de Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen en de Stichting Nationale Plantencollectie.
- Arboretum Belmonte
- Arboretum Hoogvliet
- Arboretum Oudenbosch
- Arboretum Poort Bulten
- Beemster Arboretum
- Botanische tuinen Jochum-Hof in Steyl
- Botanische Tuin Afrikaanderwijk
- Botanische Tuin Rotterdam Kralingen
- Botanische Tuin Kerkrade
- TU Delft Hortus Botanicus
- Botanische Tuinen Universiteit Utrecht
- Botanische Tuinen Wageningen
- Botanische tuin Zuidas
- Costerustuin Hilversum
- Diergaarde Blijdorp
- Domies Toen (Pieterburen)
- Historische Tuin Aalsmeer
- Hortus Botanicus Amsterdam
- Hortus botanicus Leiden
- Hortus Botanicus Vrije Universiteit Amsterdam
- Hortus Bulborum (Limmen)
- Hortus Haren
- Hortus Nijmegen
- Hortus Overzee (Den Helder)
- Koninklijke Burgers' Zoo (Arnhem)
- Miriam Schmidt Botanical Garden (St. Eustatius)
- Oude Hortus (Utrecht)
- Passiflorahoeve
- Pinetum Birkhoven
- Pinetum Blijdenstein
- Pinetum De Dennenhorst
- Pinetum Ter Borgh
- Trompenburg Tuinen & Arboretum
- Von Gimborn Arboretum
Nieuw-Zeeland
Polen
Papoea-Nieuw-Guinea
Roemenië
Slowakije
Verenigde Staten
In de Verenigde Staten kunnen botanische tuinen aangesloten zijn bij de American Public Gardens Association en Center for Plant Conservation.
- Amy B.H. Greenwell Ethnobotanical Garden
- Arboretum at Flagstaff
- Arizona-Sonora Desert Museum
- Arnold Arboretum
- Atlanta Botanical Garden
- Bartram's Garden
- Berry Botanic Garden
- Brooklyn Botanic Garden
- Chicago Botanic Garden
- Cincinnati Zoo and Botanical Garden
- Denver Botanic Gardens
- Desert Botanical Garden
- Fairchild Tropical Botanic Garden
- Garden in the Woods
- Holden Arboretum
- Honolulu Botanical Gardens
- Lady Bird Johnson Wildflower Center
- Lyon Arboretum
- Missouri Botanical Garden
- Morton Arboretum
- National Tropical Botanical Garden
- New York Botanical Garden
- North Carolina Arboretum
- North Carolina Botanical Garden
- Rancho Santa Ana Botanic Garden
- San Francisco Botanical Garden
- Santa Barbara Botanic Garden
- State Botanical Garden of Georgia
- St. George Village Botanical Garden
- United States Botanic Garden
Verenigd Koninkrijk
- Chelsea Physic Garden
- Eden Project
- Glasgow Botanic Gardens
- Kew Gardens
- The Lost Gardens of Heligan
- Royal Botanic Garden Edinburgh
- University of Oxford Botanic Garden
Zweden
Zwitserland
- Hortus Botanicus Helveticus, de overkoepelende vereniging van botanische tuinen in Zwitserland
- Botanischer Garten der Universität Basel, de botanische tuin van de Universiteit van Bazel
- Botanische Garten der Universität Bern (BOGA), de botanische tuin van de Universiteit van Bern
Zie ook
Literatuur
- Great Botanical Gardens of the World; Edward Hyams & William MacQuitty; Thomas Nelson and Sons Ltd (1969); ISBN 0-17-143004-2
- De plantentuinen van Nederland en Vlaanderen; Gerrit de Graaff e.a.; Boom (1995); ISBN 90-5352-118-6
- Action Plan for Botanic Gardens in the European Union; redactie en samenstelling door Judith Cheney, Joaquín Navarete Navarro & Peter Wyse Jackson; uitgegeven door de Nationale Plantentuin van België voor Botanic Gardens Conservation International (2000); ISBN 90-72619-45-5
- Botanic Gardens: A Living History; onder redactie van Nadine Monem; Black Dog Publishing (2007); ISBN 1-904772-72-2
- Great Botanic Gardens of the World; Sara Oldfield; New Holland Publishers (2007); ISBN 1-84537-593-9